Yaşlılık, Balthus, Henri Cartier-Bresson ve diğerleri...

Pazar günkü gazetelere ancak bugün bakabildim. Fransa'da normal olabilir ama bu ülkede günlük bir gazetede Henri Cartier-Bresson'ın bir fotoğrafını görmek bence normal değil, sevindirici bir olay.

Esra Yalazan hayran olduğum yazarlardan. Bu yazısını da ilgiyle okudum. Yaşlılık, ölüm ve fotoğraf üzerine düşünmeye iten bir yazı olmuş (fotoğraftan hiç söz etmiyor Esra Yalazan ama fotoğraf yazıya katılmış bir kere).

Bir alıntı:

“(...) Atölyem mabedimdir” diyen ressam İsviçre’de bir dağ evinde, kalabalıktan, sanat piyasasının dalaverelerinden, modern dünyadan, hayatın uğultusundan uzakta ressam karısı Setsuko ile birlikte ölümü sessizce beklemişti. 20. yüzyılın en büyük ressamlarından birisi olan Balthazar Klossowski de Rola, anılarında yolculuğun son günlerini tevekkülle anlatıyor: “İnsanoğlunun ömrünün sonlarına doğru çıplak ve temel bir şeye, can sıkıcı ve düşünsel sorunların hiçbirini umursamayan bir sadeliğe ulaştığına inanıyorum. Romantizm ve çektirdiği acılar, gençliğe özgüdür; yaş ilerledikçe her şey bir çözüme ulaşır ve sadeleşir. Her şey Çin alfabesinin simgeleri gibi yeniden biraraya gelir. (...)"

Balthus'un çok sevdiğim bir başka fotoğrafı daha var. İlginç olan yukarıdaki fotoğrafın, takdire şayan bir fotoğrafçı olan (aynı zamanda Henri Cartier-Bresson'un eşi) Martine Franck tarafından çekilmiş olan fotoğrafla olan akrabalığı ve bu fotoğrafların birbirini tamamlaması.



Sadece fotoğrafçılar değil, fotoğraflar da akraba olabiliyor.

Girift saati

Hayatımızın bütün fotoğraflarını tek bir karede toplayabilseydik nasıl olurdu acaba? Acılarımızın altında arzularımızı, öfkelerimizin üstünde sevinçlerimizi görebilseydik, neler düşünürdük? Galiba, hayatımızın çözüldükçe dolaşan hatıralarını biribirine karışmış, girift hat yazıları gibi hemhal olmuş bulurduk. Şimdi gülüp geçtiğimiz ama zamanında ciddiyetle üzerinde durduğumuz şeyler yok mudur?

Şevket Rado'nun 'Türk Hattatları' kitabında bulunan eserleri çizen hattatlar ömürlerinin ve düşüncelerinin fotoğrafını yazıyla anlatmış olabilirler mi?

Her fotoğraf bir sorudur, başka başka sorulara açılan bir kapıdır, bir labirent.

İnsan çok acayip bir varlık, çözüldükçe dolaşıyor. Aynı şeyleri fotoğraf için de söyleyebilir miyiz? Aynı fotoğrafa bakan farklı gözlerin başka şeyler görmesi her zaman mümkündür.

Fotoğrafları düşünürken şarkı söylemek de mümkün:

Kördüğüm

Söz: Şevket Rado / Müzik: Hümeyra
(Hümeyra - 1969 - Yonca)

Öyle uzak ki yerim
Uzakları aşıyor
Bütün özlediklerim
Benden ayrı yaşıyor

Ya her şeyim ya hiçim
Sorma dünyam ne biçim
Bir kördüğüm ki içim
Çözdükçe dolaşıyor

Sarılmak saati

Fotoğraflar teselli edebilir mi seni?

Yalnız kaldığından hatıralara yaslanıyorsan belki. Lakin artık sana benzeyen pek kimse kalmadı. Hızla yanından geçip giden bunca bölük pörçük fotoğrafa dönüp bakmak, bazen "Bunu da ben mi çekmişim?" demek, bazen oturup kara kara düşünmek, bazen içi içine sığamayan bir insana dönüşmek de neyin nesi, hiç düşünüyor musun?

Her fotoğrafın kendi zamanına doğru giden türlü türlü yolları var. Ama sen yol ayrımında olduğun zamanların, her kararın, her gülüşün, her sevincin, her üzüntünün, her itilip kakılmanın, her yalnızlığın başka bir zamana ve başka bir fotoğrafa açılması gibi, kendini düşünüyorsun, sevdiklerini düşünüyorsun.

Asla planlı ve hesaplı biri olmadın, bazen kendini bile hiç düşünmedin. Ellerini hep açtın, hep açıktı kolların, gözlerini kapattın bazen, bazen kendini bıraktın, düştün. Seni ayağa kaldıran, elini tutan oldu mu? Sıkıca sarılan? Fotoğraflardaki zamanlara doğru uçup gitmek istediğin oldu mu?

Ölesiye sevdiğin halde, alay ettiğin oldu mu hiç? Şşşş... Şimdi unut bunları artık. Kaç yaşındasın bilmiyorum. Ama aklının ve kalbinin düşündüğü, sevdiği yaştasın biliyorum. Unut, unutmalısın, çünkü şimdi sarılmak saati.

Sen, fotoğrafın karanlıkta kalan yüzüne bakmalısın. Çünkü saati gelir sarılmanın, akşam sularında, senin en sevdiğin saatlerde, gölgelerin arkadaş olduğu vakitlerde...

Gün gelir, sarılmak saati yanaşır limana. Kalbin fotoğrafında daha önce görülmemiş bir kan, görünmeyen bir sızı, bir saatin bileğine oturması gibi, senin de gidip o fotoğrafa soyunman gerekir. Daha önce görülmemiş, ancak heyecanla beklenmiş bir iz oluşur fotoğrafta. Gözlerin saniye ibresini görmez olur, yelkovan aheste kanatlarıyla uçup gider. İki kalbin, iki özlemin kıyısında, sarılmak saati gelir.

O anın uğultusu hiç diner mi? Yıllar, yıllar geçse de sarılmak saatindeki uğultu fotoğrafa da siner. Aklın oldukça, yaşadıkça, sen bildikçe, sen unutmayınca, her fotoğraf başka bir zamana akar, sen başka bir zamana.

Olmayan her şey için, söyleyemediğin her söz için bir fotoğraf çek. Kenarda dursun. Senin yerine konuşur onlar. Havada bir an asılı kalan martılar gibi, canhıraş bir feryatla içinde kopan ve yüzünde sönen sözlerin, sarılmak saatine gitsin, çözülür orada senin biriktirdiklerin, cümlelerin ve acılarında kalır içtiğin su ve hava azalır ve ölüme gider bütün anıların, yıllar önce edebiyat dersinde aşık olduğun öğretmenin verdiği cezayı bile unutmadın sen. Ama unut gitsin. Sadece gitsin, o zaman hafiflersin.

Alay etmeyi bırak, sen küçük fotoğraflarda mutlu olansın, büyük olan her şey ezmedi mi seni? Müzelerdeki o büyük fotoğraflar üstüne düşmedi mi?

Senin küçük, bulanık fotoğrafların çok daha güzel. Çünkü onlar sarılmak saatinde çekildi. Senin saatinde.

Hiç sevilmedin sanma. Sadece yanlış tercihler yaptın, sevdiklerin de öyle. Geriye de dönemezsin artık, onlar da dönemez. Geçti o saatler! Şimdi geriye kalan aklına mukayyet olup direnmelisin. Fotoğrafın içindeki zamana bakmalısın artık, orada göreceksin kendini.

Bak, boşuna değilmiş demek ömrünce hep o fotoğrafı araman, piyanodan çıkan o güzel ezgiyi araman, insan sesinden uzak şarkılara gitmen boşuna değil.

Hem, kendini bile affettin sen, kimi, hangi fotoğrafı affetmeyeceksin? Kendi fotoğrafındaki haline bakıp gülümsemeyecek misin? İçindeki incecik ipler kopmayacak mı zannediyorsun?

Fotoğrafın içinden gelir bazen, sana anlatmak ister, çünkü sen sözlerini bırakmıştın bir fotoğrafa, fotoğraflara. İzin ver şimdi, sana teselli versin fotoğraf.

Şimdi sarılmak saati, kendine sarıl, fotoğraflara sarıl, edebiyata, şiirlere, dergilere, gözyaşlarına sarıl, sevdiklerine...